Een eerdere blog van de laborant ging over het inzetten van microben om een bodemverbeteraar te maken van olifantenpoep voor de Eetbare tuin in ARTIS. Deze maand gaat het ook over de inzet van microben, maar nu in een omgeving die essentieel is voor al het leven op aarde: water.
Vijvers en vogelpoep
De drie vijvers in het voorste gedeelte van ARTIS zijn een overblijfsel van de voormalige Nieuwe Prinsengracht. Die liep hier totdat deze in 1866 werd afgesloten voor scheepvaart. Vandaag de dag vormen deze drie vijvers van noordoost naar zuidwest de dierverblijven voor de roze pelikanen (Pelecanus onocrotalus), de goudwanggibbons op een eiland (Nomascus gabriellae), en een grote groep Chileense flamingo’s (Phoenicopterus chilensis). Daarnaast zijn deze vijvers ook een thuis voor minstens 100 inheemse vogels zoals reigers, kwakken, aalscholvers en eenden. Dit betekent voor de vijvers, naast een dagelijks schouwspel van veren en gesnater, een flinke hoop vogelpoep.
Uitscheiding,
De meeste vogelpoep komt direct in het water terecht of via de oevers. In een natuurgebied, waar minder vogels op een groter gebied leven, is er meestal een balans tussen de instroom aan poep van vogels (en andere dieren) en de afbraak van die poep door microben. In de ARTIS-vijvers zijn veel vogels, en dat betekent een hoge instroom van organische (afval)stoffen in het water. Deze stoffen kunnen in het water blijven zweven of neerslaan en een dikke, vaak zuurstofloze sliblaag vormen. Vooral in de lente en zomer kan dit leiden tot troebel water, stank en in de ergste gevallen bloei van ongewenste microben zoals sommige soorten cyanobacteriën, ook wel blauwalgen genoemd.
… uitzetten …
Sinds het najaar van 2017 wordt een cocktail van gunstige microben aan de ARTIS-vijvers toegevoegd. Deze zogeheten ‘effectieve micro-organismen’-mix (EM) bestaat uit allerlei nuttige melkzuurbacteriën, streptomyceten en schimmels. Deze effectieve microben moeten ervoor zorgen dat het jaarlijks terugkerende probleem van troebel water en stank vermindert en dat de bloei van ongewenste microben voorkomen wordt. In feite een kuurtje probiotica voor de vijvers. De eerste ‘behandeling’ van de vijvers vond plaats in de herfstvakantie, waarbij bezoekers van ARTIS konden helpen om microben uit te zetten in de vijvers door middel van zogeheten Dango’s: kleiballen die doordrenkt zijn met de EM-mix. De kleiballen worden zo egaal mogelijk over de vijvers verdeeld, een uitdaging die enkele bezoekers graag aannamen om de ballen zo ver mogelijk te werpen, waarna de ballen langzaam oplossen en de microben zich langzaam en gelijkmatig verdelen in het vijverwater.
… en uitkomst
Sinds de eerste behandeling hebben we vele liters gunstige microben toegevoegd om de behandeling te laten voortduren, en zijn er regelmatig monsters genomen voor chemische en microbiologische bepalingen. Een jaar later, in oktober 2018, is de balans opgemaakt. Het bleek dat het vijverwater inderdaad helderder was en dat men het minder vond stinken rond de voederplaats van de pelikanen (gevraagd en ongevraagd). Zoals we verwachtte, zaten er nog veel reststoffen in het water. Nu maken we plannen hoe we dit kunnen opruimen en wat goede vervolgstappen zijn om de vijvers en alle dieren zo duurzaam mogelijk te beheren. Over het algemeen een geslaagde proef dus, waarbij weer eens is gebleken dat de allerkleinste organismen op aarde absoluut niet terugdeinzen voor het verwerken van een hoop shit!