Flagel

Haarachtig aanhangsel

Een flagel of zweephaar is een haarachtig aanhangsel dat uit de cel van bepaalde bacteriën en eukaryote cellen (zoals spermacellen) steekt. Het woord flagel komt van het Latijnse flagellum wat ‘zweep’ betekent.  kunnen een of meerdere flagellen hebben. De meeste organismen gebruiken hun flagel(len) om zich voort te bewegen, maar het fungeert ook vaak als een sensorisch organel. De flagel kan namelijk gevoelig zijn voor stoffen en temperaturen buiten de cel. Flagellen verschillen sterk in structuur, eiwitsamenstelling en voortstuwingsmechanisme. Er zijn globaal drie typen flagellen: bacteriële flagellen, die van archaea (genaamd een archaellum) en eukaryote flagellen. 

60 cellengtes per seconde

De bacteriële flagel bestaat uit een lange, holle buis die via een scherpe hoek aan de flagelmotor in de bacterie vast zit. De draaiende beweging van de motor zorgt, in combinatie met de hoek waarin de flagel eraan vast zit, voor een schroevende beweging van de flagel. Deze zeer complexe, roterende motor (Mot-complex) wordt aangedreven door een stroom van protonen. De rotor is extreem efficiënt en energiezuinig. Zonder flagel kan het met 6.000 tot 17.000 toeren per minuut draaien, alhoewel dit met de flagel meestal slechts 200 tot 1.000 tpm is. De draairichting kan bijna onmiddellijk worden gewijzigd wat de bacterie zeer behendig maakt. Met behulp van hun flagellen kunnen bacteriën bovendien opmerkelijke snelheden halen in verhouding tot hun grootte. Soms tot wel 60 cellengtes per seconde. In vergelijking, een cheetah haalt ‘slechts’ 25 lichaamslengtes per seconde.