Aspergillus is een geslacht van schimmelsoorten die overal ter wereld en in alle leefomstandigheden voorkomen. Van de Noordpool tot de Sahara, en van de plantenbak tot in de voegen tussen de badkamertegels. Veel van de soorten binnen het geslacht zijn goed bestand tegen uiteenlopende condities. Ze overleven bijvoorbeeld temperaturen tussen de 6 en 55°C, een zuurgraad van pH 1,5 tot 12, en leven zowel in water als in droge condities. Zo leeft Aspergillus wentii zowel in waterzuiveringsinstallaties als in woestijngrond. Maar het kan nog extremer. Asperillus penicilloides kan leven bij een relatieve luchtvochtigheid van slechts 58% dat voor veel andere dieren, planten en microben dodelijk is.
Aspergillus is een geslacht van schimmelsoorten die overal ter wereld en in alle leefomstandigheden voorkomen. Van de Noordpool tot de Sahara, en van de plantenbak tot in de voegen tussen de badkamertegels. Veel van de soorten binnen het geslacht zijn goed bestand tegen uiteenlopende condities. Ze overleven bijvoorbeeld temperaturen tussen de 6 en 55°C, een zuurgraad van pH 1,5 tot 12, en leven zowel in water als in droge condities. Zo leeft Aspergillus wentii zowel in waterzuiveringsinstallaties als in woestijngrond. Maar het kan nog extremer. Asperillus penicilloides kan leven bij een relatieve luchtvochtigheid van slechts 58% dat voor veel andere dieren, planten en microben dodelijk is.
Wijwaterkwast
De naam Aspergillus komt van het Latijnse ‘aspergillum’ voor wijwaterkwast. De ontdekker van deze schimmels, hoogleraar botanie en priester Pier Antonia Micheli (1679-1737) vond dat de voortplantingsstructuur van de schimmel leek op een wijwaterkwast.
Vol handige enzymen
Veel Aspergillus-soorten leven in symbiose met planten. Ze nemen voedingsstoffen op uit de bodem en geven dit aan de plant in ruil voor suikers die de plant maakt middels fotosynthese. De schimmels breken daarvoor plantaardige moleculen in de bodem in kleinere stukjes. Dat doen ze met behulp allerlei verschillende enzymen. Niet alleen de planten, maar ook wij hebben baat bij de diverse enzymproductie door Aspergillus-schimmels. In de biotechnologie is Apsergillus niger een van de meest gebruikte schimmels. Zo produceert hij het enzym glucoamylase voor de productie van glucosesiroop uit zetmeel, het enzym pectinase voor het klaren van wijn en sap, protease voor kaasproductie, en nog veel meer. Daarnaast zijn soorten als Aspergillus sojae en A. oryzae onmisbaar tijdens de productie van sojasaus en rijstwijn. Het gebruik van Aspergillus in de biotechnologie is haast oneindig.
Elk voordeel heeft z’n nadeel
Toch heeft deze grote diversiteit ook een nadeel. Van de honderden verschillende Aspergillus-soorten zijn er soorten die ons ziek kunnen maken of voor voedselbederf zorgen. Soorten die in het wild plantaardige moleculen afbreken, doen dat ook in de landbouw en worden daar beschouwd als plantenziekte. Aspergillus niger, zo handig in de biotechnologie, kan ook gifstoffen (mycotoxines) produceren en zorgen voor ernstige schimmelinfecties in het oor. En andere soorten kunnen een brede groep ziektes veroorzaken bekend als aspergillose. Toch betreft dit slechts zo’n vijftig soorten uit een diversiteit van honderden die vooral heel handig en lekker zijn.